SCAMPER – BẠN LÀ AI?

Có khi nào bạn ngồi trầm tư, đặt một câu hỏi cho mình: Nếu được quay lại thời thơ bé, mình sẽ được có cơ hội nói với ba mẹ, thầy cô rằng: hãy đặt tâm trạng của mình vào con để hiểu được những suy nghĩ con đang mường tượng, chuyển đổi thành ngôn ngữ và thái độ với ba mẹ một cách rất từ từ không? Vì con không thể nhanh hơn được, con không như ba mẹ nói là con bướng bỉnh, lì lợm, không biết vâng lời, học hành chậm chạp. Tất cả chỉ vì con không thể nhanh chóng hiểu được những điều đang nghe và cần chút thời gian để ba mẹ, thầy cô hiểu được con, xin hãy kiên nhẫn hơn với con nhé.

Hình 1. Con trẻ và chúng ta cũng cần được thấu hiểu.

Mỗi người trong chúng ta, có lẽ ai cũng từng trải qua những cảm xúc này của ngày thơ bé? Với mình, đến khi biết được rõ ràng về SCAMPER thì mới sâu sắc thấy được những cảm xúc, những hành động trải dài trong cuộc sống của mình là một chuỗi rất nhiều sự kiện và thêm trân trọng vì đâu đó mình đã có một người bạn là SCAMPER, nhưng giờ mới gọi được tên bạn ấy.

Nguồn gốc của SCAMPER:

• Là phương pháp, được phát triển bởi Bob Eberle, và là một công cụ sáng tạo hướng dẫn người sử dụng đi qua một loạt các câu hỏi giúp tạo ra ý tưởng mới hoặc cải tiến ý tưởng hiện tại.
• Được đề xuất thực hiện vào giữa thế kỷ XX do nhà báo Alex Osborn người tiên phong trong thế giới tiếp thị hiện đại, cha đẻ của thuyết Brainstorming phát triển.
• “Giải quyết vấn đề sáng tạo”. 
• Trả lời các câu hỏi: Thay thế, Kết hợp, Thích ứng, Sửa đổi, Đề xuất sử dụng theo cách khác, Loại bỏ, Sắp xếp lại.

Là một kỹ thuật sáng tạo được sử dụng để phát triển hoặc cải tiến sản phẩm, dịch vụ, quy trình hay thậm chí là ứng dụng vào cuộc sống thường nhật. Dựa vào sự linh hoạt và uyển chuyển của người đưa ra chiến lược hay có khi là tự một bạn nhỏ lém lỉnh xoay chuyển tình thế thông qua những hành động hay lời nói để mang lại nụ cười cho ba mẹ, bằng cách thực thi theo các chữ cái sau:

S – Substitute – thay thế:

Khi bạn nhận được một sản phẩm thực phẩm và kiểm tra thấy bị mốc, hãy gọi điện thoại cho nhà cung cấp và nói rằng: sản phẩm bạn cung cấp cho tôi đã bị mốc, không sử dụng được và đề nghị thay thế bằng một sản phẩm khác, đáp ứng được tiêu chuẩn chất lượng và cả dịch vụ, để bạn yên tâm sử dụng.

C – Combine – kết hợp: 

Việc uống nhiều viên thuốc với nhiều công dụng khác nhau, thì một viên 3in1 như Panadol Extra là một giải pháp hiệu quả phải không? Hay một quy trình, hướng dẫn các chuẩn mực như: nhẹ nhàng, lịch sự, tinh tế, thấu cảm khi đặt mình vào vị trí của khách hàng để hiểu được tâm tư, nguyện vọng của khách hàng.

A – Adapt – thích nghi:

Lấy cảm hứng từ các ý tưởng khác và điều chỉnh để phù hợp với tình huống cụ thể của doanh nghiệp, áp dụng được cho của bản thân, gia đình. 

Việc sử dụng găng tay trong quá trình dây chuyền sản xuất phục vụ cho việc kiểm soát an toàn trong việc lấy mẫu là rất cần thiết, nhưng nó đặt ra một vấn đề khác là trong quá trình thao tác, găng tay sẽ dễ bị rách và rơi một phần vào sản phẩm mà người công nhân không nhận ra, để kiểm soát được rủi ro, nhóm của mình đã nghĩ ra cách thích nghi bằng việc dùng găng tay màu xanh, không bột để có thể phát hiện nếu mảnh găng tay vào sản phẩm và tránh luôn việc nhiễm chéo từ việc sử dụng găng tay.

M- Modify – sửa đổi:

Không thực thi kế hoạch thì sẽ không phát hiện ra đúng hay sai và việc sửa đổi là điều tất yếu để giúp doanh nghiệp đi đúng quỹ đạo của chiến lược đã đề ra.

Nếu hiểu rõ được tính cách của nhóm khách hàng mà doanh nghiệp cần chăm sóc thì thay vì lựa chọn cách thức gọi điện thoại như trước nay vẫn làm mà sau khi đo lường không tạo được hiệu quả cao thì hãy sửa đổi bằng cách gửi thông điệp hay thư ngỏ qua email, hay hẹn gặp, tạo một cuộc gặp mặt bất ngờ… để nhận được phản hồi từ khách hàng nếu nhóm khách hàng này là người bận rộn và không có thời gian cho những cuộc điện thoại dài.

P – Put to another use – sử dụng cho mục đích khác:

Một lợi ích của băng vệ sinh phụ nữ mà các anh nam có thể dùng để hút ẩm và khử mùi cho đôi giày phải đi cả ngày, hoặc một viên Aspirin thả vào bình hoa có thể giúp hoa nở nhanh hơn… là những cách chuyển đổi công năng mà chúng ta có thể sẽ dùng tới trong cuộc sống. Hoặc những tài liệu cần tiêu hủy thì hãy phân mảnh chúng để dùng làm lót giảm sốc cho sản phẩm cần bảo quản, vận chuyển, mà bạn không cần tốn thêm chi phí mua túi hay xốp chống va đập.

E – Eliminate – Loại bỏ:

Hãy xem xét, kiểm soát các hoạt động, quy trình của doanh nghiệp với thực tại và đưa ra cách hành động phù hợp nếu cần phải lựa chọn một quyết định loại bỏ.

Nếu doanh nghiệp có một sản phẩm không còn mang lại giá trị ở hiện tại và không đáp ứng được xu hướng của tương lai cho nhóm đối tượng khách hàng kỳ vọng, với điều kiện kinh tế khó khăn, biến động liên tục, thì doanh nghiệp có thể lựa chọn giải pháp loại bỏ sản phẩm đó để tránh được sự tổn thất kinh tế.

R – reverse – đảo ngược:

Đảo ngược hoặc đảo chiều quy trình, ý tưởng hoặc sản phẩm để tạo ra giá trị kỳ vọng.

Dễ hiểu nhất là khi các ông bố bà mẹ bế và dỗ mãi con cháu mình mà các con không thể nín khóc (trừ những yếu tố liên quan đến bệnh tật), thật sự hiểu được cảm xúc của con là cần được vỗ về như cảm giác trong bụng mẹ thì y học hiện đại có cách là thay về bế dựng con thì mình úp con trẻ trên cánh tay và ôm vào lòng, đứa trẻ dịu lại cảm xúc của mình ngay lập tức, và mình đã trải nghiệm điều đó với bé con nhà mình. Việc chúng ta xoay chiều, đảo ngược tình thế trong công việc và cuộc sống là những hoạt động thường nhật.

Hình 2. Sự đồng hành của phương pháp SCAMPER

Những lợi ích của SCAMPER mình đã đề cập bên trên, có làm cho bạn thấy quen thuộc và biết rằng bạn đã áp dụng rất nhiều lần cho doanh nghiệp và trong thực tế cuộc sống? SCAMPER là một người bạn, một người thầy nhưng bạn có thấy tính hai chiều để có một tình bạn lâu dài với SCAMPER không?

Chúng ta cần đào sâu nhiều hơn để có nhiều góc tư duy tổng thể, tư duy sáng tạo, cần mang tinh thần cải tiến liên tục, tinh gọn để thúc đẩy doanh nghiệp, bản thân tiến về phía trước, loại bỏ được những rào cản để hiểu được nguyên nhân gốc rễ từ đó giải quyết được vấn đề của doanh nghiệp, nội tại bản thân…

Điều quan trọng nhất mà SCAMPER mang lại là tính ứng dụng trong thực tiễn và linh hoạt trong tư duy. Hãy nghĩ xem, sẽ vất vả biết bao nhiêu nếu chúng ta bó gối với việc thoát ra khỏi những khó khăn mà doanh nghiệp đang đối mặt với thực tại của sự biến động kinh tế, với việc cắt giảm nhân sự ở hầu hết các công ty, thậm chí mức cắt giảm ở công ty may mặc tầm cỡ của Việt Nam là 98% nhân sự. Hãy luôn nghĩ đến và dự phòng cho những tình thế khó khăn nhất tại thời điểm mà doanh nghiệp bạn cho là đang thịnh vượng, như cách mà Southwest Airline đã thực hiện khi là đơn vị hàng không duy nhất có lãi và vượt mức kỷ lục với các hãng hàng không khác khi sự kiện 11/9/2001 xảy ra, làm suy sụp một nước Mỹ hùng cường với tổn thương sâu sắc về cả tâm hồn, thể chất, tài sản, niềm tự hào… Hãy luôn nghĩ đến, nếu điều đó xảy ra thì chúng ta sẽ ra sao nếu không có hành động gì để cải thiện? Hay thậm chí là công việc cần tính lặp lại nhàm chán như nhiều người vẫn nghĩ về bên trong một phòng thử nghiệm với các chai lọ không cảm xúc, nhưng mình thấy rất thú vị khi trải nghiệm công việc của một nhân viên phân tích với việc thêm tuần tự và nhiều công đoạn của một quá trình tạo ra một sản phẩm lên men từ vi khuẩn, mặc dù phải thực hiện kiểm tra rất nhiều lần và thậm chí là làm lại từ đầu để lựa chọn giải pháp tối ưu.

Thách thức lớn nhất của một doanh nghiệp, một lãnh đạo doanh nghiệp, một cá nhân, một tập thể không phụ thuộc vào những biến cố của thời cuộc vì chúng ta không ai kiểm soát được điều gì sẽ xảy ra, nhưng chúng ta sẽ kiểm soát tốt được tâm thế và hành động của mình về sự kiện đó, qua việc:

• Xác định vấn đề bằng những câu hỏi – What/Why/Who/When/Where/How
• Lựa chọn đúng sẽ quyết định nỗ lực.
• Hãy cho mình thời gian ở những việc quan trọng.
• Hãy thảo luận cởi mở cùng cộng sự của mình và tôn trọng ý kiến của từng người.
• Luôn có tư duy linh hoạt trong đổi mới sáng tạo có giá trị cho vấn đề/dự án của mình.
• Hãy trao đi giá trị mà mình thực sự muốn nhận.
• Hãy luôn hỏi: phù hợp và hoàn hảo điều gì khiến ta hài lòng???

SCAMPER – một người bạn đã giúp mình rất nhiều từ công việc lẫn cuộc sống và hy vọng rằng khi đọc những cảm nghiệm của mình, các bạn sẽ có thêm góc nhìn vào những vấn đề hay sự kiện diễn ra xung quanh bạn dù là nhỏ bé, từ đó đi đến những quyết định phù hợp cho doanh nghiệp của bạn và cho chính bạn.

Hãy gửi đến mình những ý kiến cá nhân về trải nghiệm của bạn với SCAMPER để chia sẻ nhiều hơn giá trị thực tế đến cộng đồng nhé. Email của mình: [email protected].

Nguyễn Thị Ngọc Hà

– Thành viên VSE –